Voedingskundige verschillen tussen melk en plantaardige dranken

Melk wordt al ongeveer 10.000 jaar geconsumeerd. Melk en producten gemaakt van melk zijn voor veel mensen een vast onderdeel van hun voeding. Melk bevat van nature essentiële voedingstoffen zoals eiwit, calcium, kalium, fosfor, jodium en vitamine B2 en B12. De afgelopen jaren is er meer belangstelling voor dranken op basis van soja, hennep, kokos, haver, rijst en noten. **In een artikel gepubliceerd in het International Dairy Journal analyseren Chalupa-Krebzdak et al. (2018) de nutriëntensamenstelling van melk in vergelijking met deze dranken.**

Samenvatting | Melk bevat van nature essentiële voedingstoffen zoals eiwit, calcium, kalium, fosfor, jodium en vitamine B2 en B12. Onderzoek van Chalupa-Krebzdak et al. (2018) laat zien dat de nutriëntensamenstelling van plantaardige dranken sterk varieert. Plantaardige dranken bevatten gemiddeld de helft minder eiwit dan dat melk bevat (1). Bovendien is de hoeveelheid vitamines en mineralen, en de absorptie minder consistent (1). De onderzoekers concluderen daarom dat plantaardige dranken voedingskundig gezien niet altijd een vervanger kunnen zijn voor melk (1).

Onderzoekskenmerken

Het onderzoek vormde een aanvulling op eerder onderzoek door het analyseren van variaties tussen verschillende merken plantaardige dranken. Melk (magere, 1%, 2% en volle melk met 3,25% vet) en 17 plantaardige dranken (5 dranken op basis van soja, 3 dranken op basis van kokosnoot, 1 drank op basis van rijst, 1 drank op basis van hennep, 5 dranken op basis van amandelen en 2 dranken op basis van cashewnoten) werden in dit aanvullende onderzoek vergeleken.

Resultaten

De hoeveelheid macronutriënten en calcium in melk (magere, 1%, 2% en volle melk met 3,25% vet) en 17 plantaardige dranken werd vergeleken om te bepalen of plantaardige dranken vergelijkbare voedingsstoffen leveren als melk en hiermee een vergelijkbare rol kunnen spelen in de nutriëntvoorziening.

Eiwit

Melk bevat in het onderzoek gemiddeld tussen de 3,15-3.37 gram eiwit/100 ml. De hoeveelheid eiwit in plantaardige dranken varieert sterk. Sojadranken bevatten gemiddeld tussen de 2,5 en 3,16 gram eiwit/100 ml. Daarentegen bevatten de rijstdranken gemiddeld 0,28 gram eiwit/100 ml. In sommige plantaardige dranken wordt extra eiwit toegevoegd. In het voorbeeld van amandeldranken gebeurt dit bij 1 op de 5 gevallen.

Energie

De hoeveelheid energie in melk varieert met name door het vetgehalte. De hoeveelheid energie liep in het onderzoek uiteen van 34 kcal per 100 ml voor magere of vetvrije melk, tot 61 kcal per 100 ml voor volle (3,25% vet) melk. Het energieniveau van plantaardige dranken bleek in het onderzoek te variëren van 12 tot 92 kcal per 100 ml. Bij het drinken van melk zal de inname van energie minder variëren dan bij de consumptie van verschillende typen plantaardige dranken. Bij deze dranken zijn de onderlinge verschillen in energie-inhoud groter. De onderzoekers merken ook op dat een groot deel van de energie in plantaardige dranken afkomstig is uit koolhydraten en suikers, wat tot een relatief hogere glycemische index (GI) leidt.

Glycemische index

De GI maakt het mogelijk koolhydraat bevattende voedingsmiddelen in te delen op basis van de snelheid waarmee koolhydraten na de maaltijd worden verteerd en opgenomen. Deze index geeft aan wat het direct effect is van de koolhydraatinname op de bloedsuikerspiegel 2 uur na de maaltijd. (3) Omdat er geen GI-informatie beschikbaar was voor de steekproeven die in dit onderzoek zijn gebruikt, verwijzen de auteurs hiervoor naar de bevindingen van Jeske et al., (2017), waaruit blijkt dat plantaardige dranken hogere GI-waarden hebben dan melk. (4) Melk had een GI van 46,93, bij plantaardige dranken varieerde de GI van 47,53 tot 99,96. Met name voor mensen die hun bloedsuiker beter willen reguleren worden voedingsmiddelen met een lage (<55) en middelhoge (56-69) GI aanbevolen.

Vet

Hoewel er geen gegevens beschikbaar waren voor een volledige uitsplitsing naar verzadigde en onverzadigde vetten voor alle plantaardige dranken in dit onderzoek, wijzen de beschikbare gegevens volgens de auteurs op een trend naar minder verzadigde en meer meervoudig onverzadigde vetten. Het vervangen van verzadigde vetzuren door meervoudig onverzadigde vetzuren is gunstig voor het LDL-cholesterol in het bloed.

Calcium

Calcium draagt in het lichaam onder andere bij aan het behoud van de botmassa. De verschillende plantaardige dranken hebben een sterk variërend calciumgehalte. Dit komt omdat plantaardige dranken soms wel en soms niet verrijkt worden met calcium. De onderzoekers wijzen er ook op dat rekening moet worden gehouden met de aanwezigheid van verschillende bioactieve componenten in planten die de absorptie van voedingsstoffen kunnen beïnvloeden. (1) Fytinezuur, dat aanwezig is in veel granen en peulvruchten, bindt bijvoorbeeld een aanzienlijke hoeveelheid calcium, wat leidt tot een verminderde biobeschikbaarheid aan calcium. (1)

Andere voedingsstoffen

Melk bevat van nature essentiële voedingstoffen zoals eiwit, calcium, kalium, fosfor, jodium en vitamine B2 en B12. Plantaardige dranken bevatten verschillende voedingsstoffen die niet in melk aanwezig zijn. Voorbeelden hiervan zijn oplosbare vezels in dranken op haverbasis, alfa-linolzuur in dranken op hennepbasis en vitamine E in dranken op amandelbasis. De onderzoekers merken wel op dat de hoeveelheid voedingsstoffen per product varieert.

Conclusie

Melk is van nature een bron van eiwit, calcium, kalium, fosfor, jodium en vitamine B2 en B12. De voedingsstofsamenstelling van plantaardige dranken varieert sterk. Desondanks concluderen de onderzoekers dat plantaardige dranken voedingskundig gezien geen geschikte vervanger kunnen zijn van melk.